PESACH roku 5772: Egipt może być w każdym z nas

15 dnia miesiąca nissan, czyli w tym roku dziś, 6 kwietnia, wkrótce po zachodzie słońca, Żydzi siadają do stołów, każdy z otwartą książką (Hagada na Pesach) w dłoni, aby wspólnie - w gronie rodziny i przyjaciół - obchodzić rocznicę wydarzenia, które miało miejsce w Egipcie, w roku 2448 żydowskiego kalendarza, czyli 3324 lata temu.

Kiedyś święto to było obchodzone inaczej. Na tę noc przybywali do Jerozolimy Żydzi z całego antycznego Izraela, aby w Świątyni złożyć oddanie (ofiarę) z jagnięcia i zjeść je pieczone, a razem z nim - jeść macę, na pamiątkę wydarzeń tej nocy.

Od czasów zburzenia Świątyni przez Rzymian w roku 70, forumuła tego święta uległa zmianie: nie ma już składania ofiary, nie ma wędrówki do Jerozolimy, podczas uroczystej kolacji zwanej sederem, na specjalnym sederowym talerzu pojawiają się potrawy - symbole.

Talerz sederowy
(fot. Yoninah)

Zeroa - kawałek pieczonego mięsa. Jest to symbol ofiary pesachowej składanej niegdyś w Świątyni. Zeroa nie jest zjadana.Ma wyrażać przesłanie, że bez Świątyni nie jest możliwe składanie ofiar ze zwierząt.
Charoset - mieszanka pokrojonych jabłek, gruszek i orzechów włoskich wymieszanych z odrobiną miodu i wina. Ma symbolizować zaprawę murarską, używaną przez Żydów - niewolników do wyrobu cegieł w Egipcie.
Maror – gorzkie, surowe zioła (najlepiej specjalna sałata lub chrzan). Są one symbolem gorzkiego cierpienia narodu żydowskiego w Egipcie.
Karpas - wiosenne warzywo. Najczęściej pietruszka, rzodkiewka lub seler. Symbol żywotności „domu Izraela”. Obok talerza stoi naczynie z mei melach - słoną wodą, w której zanurzane są warzywa. Ta woda jest symbolem łez wylewanych przez Żydów w niewoli.
Bejca - jajko ugotowane na twardo, a później opieczone (w skorupie) w piekarniku. Symbolizuje korban chagiga, dodatkową świąteczną ofiarę składaną obok baranka pesachowego w Świątyni. Podobnie jak zeroa, bejca ma wyłącznie znaczenie symboliczne.

Natomiast jajka na twardo są zjadane później - w trakcie posiłku sederowego (Szulchan Orech) i wtedy symbolizują odrodzenie, wyzwolenie i wiosnę, wpisując się tym samym w jeden z podstawowych motywów sederu: triumfu życia (uzyskanie wolności) nad śmiercią, którą symbolizuje Egipt - z jego monumentalnymi grobowcami (piramidy!), mumiami i Księgą Śmierci.

(fot. http://the614thcs.com/)

Jednak ważniejszym symbolem triumfu nad Egiptem jest obowiązek jedzenia macy w trakcie sederu i zakaz jedzenia a nawet posiadania w okresie święta Pesach chamecu - czyli zakwasu, a więc wszystkiego, co uległo lub może ulec fermentacji przy zastosowaniu drożdży - przede wszystkim chleba. Chleb był wynalazkiem egipskim. 3 tysiące lat temu był on tak bardzo egipski, jak dziś hamburger jest amerykański, a np. knedle - czeskie.

Natomiast w Pesach trzeba jeść macę, która jest przeciwieństwem wyrośniętego chleba - płaskim plackiem z niezakwaszonej mąki. Gdy Żydzi opuszczali Egipt, czynili to w takim pośpiechu, że ciasto, które przygotowywali na chleb, nie miało czasu, aby urosnąć. Wyszli więc w tę noc z Egiptu z ciastem niegotowym, z którego można było zrobić tylko macę.

Maca
(fot. Yoninah)

Maca ma symbolizować nie tylko gorycz niewoli, ale także trudny czas wolności, za którą ceną były niewygody, niepewność i zagrożenia podczas tułaczki w drodze do Ziemi Obiecanej. Jedzenie macy na Pesach jest symbolicznym – powtarzanym przez wszystkich religijnych Żydów rok w rok przez całe życie – solidaryzowaniem się z tamtą decyzją Przodków, podjętą przed ponad trzema tysiącami lat.

Pesach to z'man cheiruteinu - "czas naszej wolności".

Na jednym poziomie, jest to wspominanie wielkiego momentu historii: dzięki interwencji Boga, grupa ludzi znajdujących się na najniższym szczeblu drabiny społecznej w Egipcie - najpotężniejszym państwie starożytnego świata, zbuntowała się przeciwko tej potędze i zerwała kajdany niewolników.
Na drugim poziomie, święto Pesach ma uświadamiać kolejnym ludziom współczesnym, żyjącym dziś, że - jak czytamy w Hagadzie na Pesach - "W każdym pokoleniu człowiek powinien postrzegać siebie, jak gdyby to on sam wyszedł z Egiptu".

Z jakiego Egiptu?

Egipt faraonów już dawno przecież nie istnieje.

Egipt może być w każdym z nas.

Egipt symbolizujący niewolę, uzależnienie, przemoc, ciemność i wreszcie - śmierć. Każdy z nas może nosić w sobie swój własny Egipt. Nie potrzeba faraona i nie jest konieczne bycie zmuszanym do budowania grobowców-piramid w upale pustyni, aby być niewolnikiem.

Niewolnikiem czyni przecież każda zależność od tego, co nas zniewala.

Lista jest długa, bardzo długa: można być na przykład niewolnikiem własnego egoizmu - niezdolnym do dostrzegania potrzeb innych ludzi, można być niewolnikiem dążenia do pieniędzy, do kariery, do sławy, do ciągłego szukania akceptacji u innych. I - oczywiście - można być uzależnionym od narkotyków, alkoholu, hazardu, Internetu i świata wirtualnego, telefonu komórkowego, jedzenia, pracy, seksu, pornografii, samookaleczeń, zakupów, diety, leków, koncentracji na urodzie i sprawności fizycznej, rozlicznych fanatyzmów, w tym również religijnego, a także ateistycznego lub antyteistycznego itd. itp.

Gdy mówimy do siebie "Mogę przestać to robić w każdej chwili" i nie przestajemy, oznacza to, że nie możemy przestać, tylko oszukujemy siebie samych.

Każde zniewolenie kształtuje szczególną mentalność niewolnika.

Jej cechy charakterystyczne, to winienie innych za własne błędy, uwielbienie dla własnego - ciągłego i dominującego - poczucia krzywdy, które służy za usprawiedliwienie własnej pasywności i uciekania przed podejmowaniem decyzji, niezdolność do kochania i szanowania innych, trwale pesymistyczne i krytyczne ocenianie ludzi, brak poczucia wdzięczności, cenienie wyżej własnej korzyści niż sprawiedliwości, stałe uciekanie przed jakąkolwiek odpowiedzialnością, tendencje do posługiwania się kłamstwem, brak szacunku dla prawdy.

Takie właśnie cechy odzywały się też - czytamy o tym w Torze - wielokrotnie w ludziach, którzy wyszli z Egiptu 15 dnia nissan roku 2448. Wielu narzekało, miało ciągłe pretensje do Mojżesza, wspominało z sentymentem niewolę, narzekało na zsyłaną przez Boga mannę, że jednostajna...

Czterdzieści lat błąkania się po pustyni spowodowało, że wymarli ci, których dusze zatruła mentalność niewolników, wyniesiona z Egiptu (bo, jak mówi porzekadło: „Łatwiej było wyprowadzić ludzi z Egiptu, niż wyprowadzić Egipt z ludzi”).

Jedną z podstawowych wartości judaizmu jest właśnie wolność. Teologiczne przesłanie historii Wyjścia Żydów z niewoli egipskiej zawiera nadzieję i naukę dla całej ludzkości. Rabin Samson Rafael Hirsch pisze na temat symboliki Wyjścia: „Każdy człowiek może uznać tę przeszłość za swoją własną i włączyć się do kręgu tych, którzy zostali wówczas wyzwoleni."

Każdy człowiek!

Bowiem na najważniejszym poziomie, dążenie do wolności nie jest problemem społecznym, politycznym, ekonomicznym, ale przede wszystkim całkiem osobistym i wewnętrznym dla każdego człowieka.